Օքսիդները 08/11/19

Անօրգանական նյութերի դասակարգումը օքսիդների, հիմքերի, թթուների, աղերի

Նյութեր

/ \

Պարզ Բարդ

/ \ / \

Մետաղներ Ոչմետաղ Անօրգանական Օրգանական

|

Օքսիդներ Հիմքեր Թթուներ Աղեր Այլ նյութեր
Օքսիդների սահմաԲովանդակությունընումը.
Երկու տարրի ատոմներից կազմված այն բարդ անօրգանական նյութերը ,որոնցից մեկը թթվածինն է ` -2 օքսիդացման աստիճանով կոչվում են օքսիդներ:

Օքսիդների բանաձևը.
RxOy

Անօրգանական նյութերի քանակը մոտավորապես հասնում է 1500000-ի:

Թթվային օքսիդները առաջացնում են ոչմետաղները և փոփոխական օքսիդացման աստիճան ցուցաբերող մետաղները բարձրագույն օքսիդացման աստիճանով:

Օրինակ՝ Cr+2O-2

Բովանդակությունը՝Օքսիդներ դասակարգումը, ստացումը, հատկությունները

Առաջադրանքներ.
հետևյալ օքսիդները՝ K₂O, SO₂, N₂O₃, CaO, P₂O₅, Al₂O₃, SO₃, N₂O₅, ZnO, CO, N₂O, CO_{2, SiO2}, MgO, Na₂O, Fe₂O₃

• դասակարգել` հիմնային, թթվային, երկդիմի, անտարբեր օքսիդների:

Հիմնային օքսիդներ-K₂O,Na₂O,Ca
Թթվային օքսիդներ-SO₂,SO₂,SiO₂,N₂O₃,N₂O₅
Երկդիմի օքսիդներ-ZnO,Al₂O₃,
Անտարբեր օքսիդներ-N₂O,CO,

• որոշել տարրերի օքսիդացման աստիճանները
• գրել բոլոր օքսիդներին համապատասխանող կամ հիմքերի կամ թթուների բանաձևերը
• գրել օքսիդների հնարավոր փոխազդեցության ռեակցիաների հավասարումները ջրի, թթուների, հիմքերի հետ:

Երկաթ

•Բոլորիս էլ հայտնի է ,որ երկաթը գտնվում է պարբերական համակարգի ութերորդ խմբի երկրորդական ենթախմբում,նաև ատոմային համարը 26 է:Նաև այն ըստ տարածվածության մեր երկրագնդում 4-րդն է:
•Երկաթը մետաղ է,ունի մետաղական փայլ և օժտված է մետաղականհատկություններով:
•Երկաթի ֆիզիկական հատկուփյուններից են՝ հալչումը, բնորոշ են մագնիսանալու հատկությունները,ժանգոտումը:
•Այն ունի շատ մեծ կիրառություն մեքենաշինության,արդյունաբերության և դեղդեղագործության մուջ,օրինակ՝ մեր օրգանիզմոօւմ հեմոգլոբինի մեջ առկա է մոտ 3 գ. երկաթ:

---

Հետաքրքիր փաստեր երկաթի մասին

•Երկաթը, ըստ էության, թունավոր է բարձր չափաբաժիններով ՝ ազատորեն ռադիկալներ ձևավորելու համար թթվածնի հետ:
•Երկաթը տիեզերքի վեցերորդ ամենատարածված տարրն է:Ըստ քաշի՝ երկաթը Երկիր մոլորակում 4-րդ տարրն է:
•Երկաթը հանդիպում է ինչպես Երկրի ներքին, այնպես էլ արտաքին միջուկում:
•Երկաթի բնութագրերն այնքան կայուն են, որ երկաթը հաճախ օգտագործվում է համեմատության և տրամաչափման համար:
•Երկաթն ունի չորս հայտնի ալոտոպային ձև:
•Երկաթը անհրաժեշտ է կենդանի օրգանիզմներին, հատկապես կենդանիներին:
•Երկաթը կենսական դեր է խաղում ամբողջ մարմնում թթվածնի տեղափոխման գործում:
•Արյան խորը կարմիր գույնը պայմանավորված է երկաթ հարուստ սպիտակուցներով, որոնք հանդիպում են բոլոր կենդանի օրգանիզմներում:

Թարգմանեց՝ Աստղիկ Ավագյանը
Աղբյուր՝ http://www.softschools.com/facts/periodic_table/iron_facts/205/

Ատոմի էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը

Գործնական աշխատանք 2 — <<Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգի ֆիզիկական իմաստը>>.

Բնութագրեք հետևյալ տարրերը՝ ածխածին, ջրածին, թթվածին, ազոտ, ֆոսֆոր, ծծումբ, նատրիում, կալիում, կալցիում, մագնեզիում, երկաթ, ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ, սիլիցիում, մանգան, պղինձ, ցինկ, արծաթ, ոսկի ….

ըստ հետևյալ սխեմայի՝

• քիմիական տարրի նշանը…….
• կարգաթիվը…..
• միջուկի լիցքը …..
• հարաբերական ատոմային զանգվածը՝ Ar
• ատոմի բաղադրությունը ….
• մեկ ատոմի զանգվածը m_0,(գ)
• ո՞ր պարբերության տարր է …
• ո՞ր խմբի և ենթախմբի տարր է …
• ատոմի էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը՝ էլեկտրոնների բաշխումը ըստ էներգետիկ մակարդակների,էլեկտրոնային բանաձևը, նաև քվանտային բջիջներով
• մետաղ է,`թե ոչմետաղ

Ինչպիսի՞ պարզ և բարդ նյութերի օրինակներ գիտեք, որոնց բաղադրության մեջ առկա են այդ տարրի ատոմներ`բերեք տարբեր տարրերի հետ առաջացրած միացությունների բանաձևերը

Առաջադրանք.

Ֆոսֆորի ատոմում էլփկտրոնները բաշխենք ըստ էներգետիկ մակարդակնորի

Ֆոսֆոր P

Միջուկի լիցքը +15

Ունի 3 էներգետիկ մակարդակ
Առաջին շերտում 2e,երկրորդ շերտում 8e,երորդ շերտում 5e

Շերտը համարվում է ավարտված հետևյալ բանաձևով.
N=2n^2

Գրենք ֆոսֆորի ատոմի էլեկտրոնային բանաձևը

Էլեկտրոնները բաշխում ենք ըստ էներգետիկ մակարդակների և ենթամակարդակների:

+15P 1s2

+15P 2s2 2p

+15P 3s2 3p3

Ածխածնի ատոմի էլեկտրոնային թաղանթի կառուցվածքը

Ածխածին-C

Միջուկի լիցքը -6

Ունի երկու էներգետիկ մակարդակ

Առաջին շերտում 2e,երկրորդ շերտում 4e

Գրենք ֆոսֆորի ատոմի էլեկտրոնային բանաձևը

2s2 2p2

Էլեկտրոնները բաշխում ենք ըստ էներգետիկ մակարդակների և ենթամակարդակների:

Ատոմի կառուցվածք 27/09/19

• Ատոմի կառուցվածք
• Քիմիական տարրերի պարբերական օրենքները
• Քիմիական տարրերի պարբերական աղյուսակը՝ համակարգը

---

Ատոմի կառուցվածքը

•Սահմանել ատոմը

Ատոմի սահմանումը
Ատոմը նյութի փոքրագույն մասնիկն է ,որը քիմիապես անբաժանելի է :Այն կազմված է միջուկից,որի շուրջը պտտվում են էլեկտրոններից:Ատոմը էլեկտրաչեզոք մասնիկ է,այսինքն նրանում գտնվող դրական մասնիկների՝ պռոտոնների և բացասական լիցքով էլեյտրոնների քանակները հավասար են:

Ատոմի գիտական սահմանումը
Ատոմը տարրական մասնիկների փոխազդեցության արդյունքն է:Ներկայումս ատոմում հայտնաբերել են մոտ 300 տարրական մասնիկ: Ատոմի բաղադրությունը ասելով հասկանում ենք՝ միջուկում գտնվող պրոտոնների,նեյտրոնների և էլեկտրոնների քանակը:

•Ատոմի բաղադրությունը

Պրոտոն-p

Նեյտրոն-n

Էլեկտրոն-e

•Իզոտոպներ

Առաջադրանք.

Որոշել հետևյալ տարրերի ատոմների բաղադրությունը

C,H,O,N,P,S,Fe,C,K,Na,Mg,Cl,Br,F,I,Zn,Cu,Mn,Ag,Au

C – 6 պրոտոն, 6 նեյտրոն, 6 էլեկտրոն

H – 1 պրոտոն, 1 էլեկտրոն

O – 8 պրոտոն, 8 նեյտրոն, 8 էլեկտրոն

N – 7 պրոտոն, 7 նեյտրոն, 7 էլեկտրոն

P – 15 պրոտոն, 16 նեյտրոն, 15 էլեկտրոն

S – 16 պրոտոն, 16 նեյտրոն, 16 էլեկտրոն

Na – 11 պրոտոն, 12 նեյտրոն, 11 էլեկտրոն

K – 19 պրոտոն, 20 նեյտրոն, 19 էլեկտրոն

Ca – 20 պրոտոն, 20 նեյտրոն, 20 էլեկտրոն

Mg – 12 պրոտոն, 12 նեյտրոն, 12 էլեկտրոն

Fe – 26 պրոտոն, 30 նեյտրոն, 26 էլեկտրոն

Ce – 58 պրոտոն, 82 նեյտրոն, 58 էլեկտրոն

Be – 4 պրոտոն, 5 նեյտրոն, 4 էլեկտրոն

Cu – 29 պրոտոն, 35 նեյտրոն, 29 էլեկտրոն

Zn – 30 պրոտոն, 35 նեյտրոն, 30 էլեկտրոն

Ag – 47 պրոտոն, 61 նեյտրոն, 47 էլեկտրոն

Au – 79 պրոտոն, 118 նեյտրոն, 79 էլեկտրոն

Ջրածնի իզոտոպ

Պրոտիում H միջուկի լիցքը +1,զանգվածը 1, (1p,0n)1e

Դեյտերիում H(միջուկի լիցքը +1,զանգվածը 2 (1p,1n)1e

Տրիտիում H(միջուկի լիցքը +1,զանգվածը 3) (1p,2n)1e

1=>Z=+1

N=A-Z

Նյութի հատկությունները

Նյութի հատկությունները այն բնութագրիչներն են ,որոնցով նյութերը նման են իրար, կամ տարբերվում են իրարից:Նյութերը ունեն երեք հատկություններ՝ ֆիզիկական,քիմիական և ֆիզիոլոգիական:

• Նյութերի ֆիզիկական հատկությունները դիտարկում են ,կամ չափում են առանց նոր նյութ ստանալու:
• Նյութի քիմիական հատկությունները ՝ փոխազդեցությունն է այլ նյութերի հետ երբ առաջանում են նոր նյութեր,նոր ֆիզիկոքիմիական հատկություններով (դա նյութերի քիմիական ռեակցիաների մասնակցելու հատկությունն է)
• Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկությունը այդ նյութի ազդեցությունն է կենդանի օրգանիզմի վրա (դրական կամ բացասական)

---

Նյութեր՝
H2O – Ջուր
NaCl – Կերակրի աղ
C12H2211 – Շաքար
O2 – Թթվածին
N2 – Ազոտ
NHCO3 – Խմելու սոդա
NaHCO3 – Նատրիումի հիդրոկարբոնատ
Na2CO3 – Լվացքի սոդա, նատրիումի կարբոնատ
C2H5OH – Գինու սպիրտ, էթիլ սպիրտ, էթանոլ
Fe – Երկաթ
Cu – Պղինձ
Al – Ալյումին

Քիմիա/Դաս 1/Ֆիզիկական մարմին և նյութ

Ֆիզիկական մարմին և նյութ:
Ի՞նչ է նյութը,պարզ և բարդ նյութերի օրինակներ:
Այն ինչից ,որ պատրաստված են մարմինները՝ կոչվում են նյութեր ,օրինակ ՝ երկաթ,փայտ ,ոսկի ,պղինձ և այլն:Պարզ նյութերը այն նյութերն են ,որոնք կազմված են մեկ տարրից ,օրինակ ՝ թթվածինը ,ազոտ ,ծծում ,երկաթ և այլն :Բարդ նյութերը այն նյութերն են ,որոնք կազմված են երկու կամ ավել տարրերից,օրինակ ՝ ջուրը ,ածխաթթու գազը և այլն :

Անօրգանական և օրգանական նյութերի օրինակներ:

Անօրգանական-ցեմենտ,պողպատ,ցինկ:
Օրգանական-արծաթ,բուրդ,ավազ,փայտ,սառույց,ճարպ,շաքար:

Մաքուր նյութեր,խառնուրդներ(համասեռ և անհամասեռ):
Մաքուր են համարվում այն նյութերը, որոնք կազմված են միատեսակ կառուցվածքային մասնիկներից ,իսկ խառնուրդները պարունակում են երկու կամ ավելի նյութերի կառուցվածքային մասնիկներ:Խառնուրդները լինում են երկու տեսակ՝ համասեռ և անհամասեռ:Համասեռ խառնուրդի բաղադրիչները տեսանելի չեն, իսկ անհամասեռ խառնուրդի բաղադրիչները տեսանելի են անզեն աչքով:

Նյութի բաղադրությունը՝մոլեկուլ,ատոմ , իոն (կառուցվածքը,բաղադրությունը):

Այն մասնիկները որոնցից,որ կազմված են նյութերը կոչվում են մոլեկուլներ:Այն մասնիկները որոնցից կազմված են մոլեկուլները կոչվում են ատոմներ:Այն էլեկտրականորեն լիցքավորված մասնիկը, որ գոյանում է ատոմի կամ ատոմական խմբի մեջ էլեկտրոնների ավելանալուց կամ պակասելուց կոչվում է իոն:

Նյութի հատկությունները՝ ֆիզիկական, քիմիական, ֆիզիոլոգիական:
Նյութի ֆիզիկական հատկություններն են ՝ ագրեգատային վիճակը (պինդ ,հեղուկ ,գազային ) , գույնը , հոտը, համը,լուծելիությունը ջրում ,խտությունը,հալման,եռման ջերմաստիճանը ,ջերմա և էլեկտրահաղորդականաություն ,պլաստիկություն,մետաղական փայլ :
Բոլոր մետաղները բացի սնդիկից ՝ բոլորը պինդ են ,ունեն մետաղական փայլ ,պլաստիկ են և ունեն ջերմա և էլեկտրահաղորդականաություն:Նյութի քիմիական հատկություններն են՝ այդ նյութի փողազդեցությունը այլ նյութերի հետ և նոր նյութերի հետ առաջացումը :Նյութի ֆիզիոլոգիական հատկությունը ՝ դա նյութի ազդեցությունն է կենդանի օրգանիզմների վրա :

Առողջ ապրելակերպի սկզբունքները ըստ ճապոնացի գիտնականների

1)Էկոլոգիապես մաքուր սնունդ ,մաքուր խմելու ջուր,մաքուր օդ:

2)Առողջ քուն ամենաքիչը 8 ժամ (պարտադիր կերպով երեկոյան ժամը 22-23 ուշ չքնել)

3)Մարմնակրթություն,սպորտ,հիգիենա

4)Վատ սովորություններից ձերբազատում(առաջին երեք կետերը չկտարելը ,եղունգները չկրծել,չծխել,չչարաշահել ալկոհոլը և գազային ըմպելիքները,թմրանյութ չօգտագործել,չխմել սուրճ

5)Սթրեսսային իրավիճակներից դուրս ենք գալիս կատակով,ծիծաղով,ջերմությամբ

Որո՞նք են մարդկությանը հուզող հիմնախնդիրները
Մաօդկությանը հուզող հիմնախնդիրներից են ՝ Երկիր մոլորակի պահպանումը,նրա շրջակա միջավայրի մաքրությունը :

Որո՞նք են էներգիայի այլընտրանքային աղբյուրները
Էներգիայի ալընտրանքային աղբյուրներն են՝ արևային էներգիան,քամու էներգիան:

Ո՞րն է համարվում մաքուր խմելու ջուր
Այն ջուրը,որը չի պարունակում մարդու առողջությանը վտանգող բջիջներ,նյութեր և օրգանիզմներ համարվում է անվտանգ խմելու ջուր:

Ո՞րն է էկոլոգիապես մաքուր սնունդը
Էկոլոգիապես մաքուր սննունդը այն սնունդն է ,որը աճել է առանց քիմիկատների բնական պայմաններում:

Ինչու՞ են հողին տալիս պարարտանյութեր
Հեղին տալիս են պարարտանյութեր,որպեսզի բերքը շատանա:

Ինչու՞ է անհրաժեշտ քնել մոտավորապես 8 ժամ
Անհրաժեշտ է քնել մոտավորապես ութ ժամ,քանզի օրգանիզմին պետք է էներգիա և նա պետք է այն ստանա իր քնի չափաբաժնից:

Ինչու՞ են ամռանը հագնում բաց գույնի հագուստ և այլն:
Քանի,որ ամռանը արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները շատ ուժեղ են ,և մուգ գույնի հագուստը կլանելու է արևի ճառագայթները:

Ջրածնի տարածվածությունը

Ջրածին

Ջրածնի ստացումը և նրա քիմիական հատկությունների ուսումնասիրումը

Գործնական աշխատանք.

Ջրածնի ստացումը մետաղների և թթուների փոխազդեցությունից

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր-

Փորձի նկարագրում

Եզրակացություն.

Ռեակցիաների հավասարումների գրառումը

1. Zn+HCl=ZnCl2+H2-տեղակալման ռեակցիա

2. H2+O2=2H2O-միացման ռեակցիա

3. Na+HOH=NaOH+H2-տեղակալման ռեակցիա

4. NaOH+HCl=NaCl+H2O-չեզոքացման ռեակցիա